Beloningssysteem voor je kind: de zin en onzin van een beloningskaart.

Beloningskaarten met stickers kopen.

Als je op internet gaat zoeken op “beloningskaart” of “beloningssysteem kind” dan zal je al snel ontdekken dat er een flinke markt is voor beloningssystemen voor kinderen, die jou als moeder gouden bergen belooft. Je kind zindelijk in drie weken, je kinderen die binnen twee weken nooit meer ruzie met elkaar maken, je kind die vanaf nu altijd netjes zijn kamer opruimt.. het wordt allemaal beloofd. Maar is het wel realistisch? En zorgt het voor een blijvend resultaat?

Ongewenst gedrag blijvend veranderen.

Als gedragswetenschapper wijs ik ouders er regelmatig op, dat je het gedrag van een ander niet kunt veranderen, vooral niet als die ander niet zelf gemotiveerd is om iets te veranderen. Iedereen die ooit in een minder fijne relatie gezeten heeft, weet dat al. Je kunt het gedrag van een ander; of het nou gaat om het gedrag van die irritante collega, die eigenwijze ex, je partner of die ene onbetrouwbare vriendin niet blijvend veranderen. Je kunt natuurlijk wel een ander helpen, ondersteunen of stimuleren om zijn of haar gedrag te veranderen, als die ander daar zelf stappen in wil zetten. De meeste mensen weten dit wel.

Maar waarom denken veel opvoeders nog steeds dat dat bij kinderen anders werkt?
Dat je gedragsproblemen blijvend weg kunt toveren met een paar stickers?

Opvoeden is (veel) meer dan straffen en belonen.

Ik zie opvoeden liever als begeleiden, ondersteunen, aanleren, samen oefenen, herhalen en soms een duwtje in de goede richting geven. Natuurlijk kan dat ook door (daarnaast) soms te straffen en belonen. Maar als je echt resultaat wil, op langere termijn, dan zijn er veel betere instrumenten die je als ouder (of als leerkracht) in kunt zetten, dan een “free printable” met stickers. Ongewenst gedrag ombuigen naar gewenst gedrag kost namelijk tijd en energie. Een belangrijke voorwaarde is dat je kind zelf gemotiveerd is om het doel te bereiken, of op z’n minst goed begrijpt wat het doel is en waarom.

Negatief gedrag ombuigen naar positief gedrag.

Begrijpt je kind waarom het tijd is om bepaald gedrag te veranderen, dan kun je dat het beste doen door zelf het goede voorbeeld te geven (voor te leven), door regelmatig de tijd te nemen om je kind dingen uit te leggen of voor te doen en vooral door heel geduldig kleine stapjes te blijven zetten en te oefenen. Dat is natuurlijk geen populair verhaal. Misschien ga je liever voor de quick fix en koop je toch liever een beloningskaart. En soms geeft dat (op korte termijn) ook resultaat.

Voorwaarden om beloningssystemen succesvol in te zetten.

In een aantal situaties kun je beloningssystemen wel (met mate) toepassen. Zorg dan in elk geval dat je rekening houdt met de volgende voorwaarden:

1. Kies een heel concreet leerpunt. Bijvoorbeeld veters strikken, handen wassen na het plassen, je jas aan de kapstok hangen of tanden poetsen. Gebruik de beloningskaart nooit bij gedragsproblemen of grote langdurige uitdagingen.

2. Check eerst of er geen reden is waarom je kind deze vaardigheid tot nu toe niet kan. Is hij er motorisch niet aan toe? Heeft hij bepaalde angsten of beperkingen? Heb je er zelf te weinig tijd in gestoken? Dan is de beloningskaart waarschijnlijk geen goede strategie.

3. Zorg dat je kind begrijpt wat het doel is en zelf ook gemotiveerd is om dit doel te behalen. Snapt je kind het niet of wil hij niet? Ruim je beloningskaart dan maar weer op.

4. Gebruik de beloning niet te vaak en niet te lang. Meerdere beloningskaarten tegelijk, langer dan een week of drie en elke week een nieuw doel, is geen goed plan. Op deze manier zorg je er namelijk voor dat je kind niet zelf (intrinsiek) gemotiveerd wordt.

Kortom; een beloningskaart of beloningssysteem is een hulpmiddel dat je kunt inzetten om je kind nieuwe vaardigheden aan te leren. Dat werkt alleen als je kind zelf begrijpt wat het doel is, waarom hij aan dat doel gaat werken en als hij zelf ook gemotiveerd is. De beloning kan dan een steuntje in de rug zijn. Zorg dat de beloning klein en passend is en dat het niet te lang gaat duren om deze beloning te verdienen.
En tot slot.. vergeet vooral niet om zelf het goede voorbeeld te blijven geven, voldoende tijd en energie te reserveren om hiermee samen aan de slag te gaan en je kind goed te begeleiden. Een beloningskaart is geen wondermiddel.

Meer weten over hoe je ongewenst gedrag van kinderen wel blijvend kunt ombuigen naar gewenst gedrag? Neem een kijkje bij de cursus Lekker leven & ontspannen opvoeden!